سوغات هرمزگان چیست؟

استان هرمزگان در جنوب ایران و شمال تنگه‌ی هرمز قرار دارد. مرکز این استان شهر بندرعباس است. هرمزگان نیز مانند سایر استان‌های کشور سوغات مخصوص به خود را دارد که شامل صنایع دستی و محصولات کشاورزی و خوراکی است.

استان هرمزگان با وسعت حدود ۷۱۱۹۳ کیلومترمربع، معادل ۳/۴ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده است. این استان در جنوب کشور قرار گرفته و از شمال به استان کرمان، از جنوب به آب‌های نیلگون خلیج فارس، از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به استان‌های فارس و بوشهر محدود شده است. بعضی از جزیره‌های مهم هرمزگان عبارت‌اند از قشم، کیش، ابوموسی، لاوان، هرمز، لارک، سیری.

ماهی و میگو

از آن‌جایی که بندرعباس و دیگر بنادر استان هرمزگان در کنار خلیج فارس که منبع غنی انواع مختلف ماهی، میگو و آبزیان است واقع شده‌اند، یکی از شغل‌های کهن مردم این مناطق ماهیگیری است که به شکل سنتی و یا مدرن انجام می‌شود و می‌توان گفت ماهی و میگو سوغات معروف این استان است. ماهی تن، سنگسر، ساردین، هامور، سرخو، میش ماهی و مقوا، ماهی‌هایی هستند که در این استان صید می‌شوند و در شهرهای مختلف به راحتی می‌توانید به آنها دسترسی داشته باشید.

خرما

خرمای این استان نیز به دلیل قیمت مناسب و ارزش غذایی بالا گزینه‌ی خوبی به عنوان سوغات برای دوستان و آشنایان است. استان هرمزگان به دلیل داشتن آب‌وهوای گرم و خشک بستری مناسب برای به عمل آمدن خرما است. شهرستان حاجی‌آباد، میناب، رودآب که در نزدیکی شهر بندر عباس قرار دارند از عمده تولیدکنندگان خرمای استان هستند. سالانه حدود بیست درصد از خرمای هرمزگان به کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، اروپا، آسیای میانه و آمریکا صادر می‌شوند و بخشی از آن برای مصرف داخلی است. انواع درجه 2 و 3 آن را برای فرآورده‌هایی مانند چیپس خرما، عسل خرما، شیره‌ی خرما و… استفاده می‌کنند. خرمای بندرعباس و استان هرمزگان انواع مختلفی مانند مرادسنگ، خنیزی، پیارم، مضافتی و کریته دارد. از این میان، بهترین نوع صادراتی آن خرمای پیارم است که حاجی‌آباد تولیدکننده‌ی اصلی آن است. این نوع خرما به خرمای شکلاتی معروف است همچنین لقب گران‌ترین و مرغوب‌ترین خرمای جهان را به خود اختصاص داده است.

مرکبات

سوغات دیگر استان هرمزگان، مرکبات و فرآورده‌های حاصل از آنها است. بندرعباس و شهرستان‌های استان هرمزگان دارای باغات مرکباتی هستند که سالانه درصدی از نیاز استان‌های اطراف خود و کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس را نیز تامین می‌کنند.

مرکباتی که در استان هرمزگان کشت می‌شوند شامل نارنگی، پرتقال، لیمو لیسبون، لیمو شیرین، نارنج، گریپ فروت و لیموترش است.

استان هرمزگان هم با توجه به بافت سنتی، آداب و رسوم خاص و فرهنگی غنی و ریشه‌دار دارد و از قدیم‌الایام بخش مهمی از انواع صنایع دستی را در خود جای داده است. صنایع دستی گوناگونی که می‌توانند ره‌آورد خوبی از سفر به‌یادماندنی شما به استان هرمزگان باشند.

این منطقه صنایع دستی متعددی نیز دارد که عمدتا فصلی هستند و ۹۰ درصد تولیدکنندگان آنها را زنان تشکیل می‌دهند. در ادامه به اختصار به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

محصولات سفالی

شهر میناب یکی از مراکز تولید سفال است. ظروف سفالی تولید شده در میناب شامل این موارد است: نوعی کوزه‌ی آب به نام «جهله»، انواع گلدان، قلیان، سرقلیان، اسفندسوز درباز و قفسی و… . سفالگری بیشتر در شهرستان‌های بندرعباس و میناب رواج دارد. بیشتر سفالگران این استان، خاک مورد نیاز خود را از روستاهای اطراف تامین می‌کنند.

صنایع دستی حصیری

صنایع دستی حصیری نیز در این استان ساخته می‌شوند و رواج دارند. از میان آن‌ها می‌توان به نوعی زیرانداز به نام «تک»، درپوش کوزه، نوعی سینی گرد و بزرگ به نام «سپ»، «دمکش»، گلدان حصیری، ظرف میوه، ظرف نگهداری نان «کفه» اشاره کرد. از حصیر بافی باید به عنوان رایج‌ترین و معمول‌ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده‌ی اولیه‌ی مورد نیاز حصیر بافی، برگ درخت خرما است اما در بعضی از مناطق استان از نی هم حصیر می‌بافند. این مواد اولیه به وفور در اختیار هنرمندان قرار دارد و تولید انواع فرآورده‌های حصیری که کاملا جنبه‌ی مصرفی دارند در استان شایع است. روستاهای میناب، بشاگرد، بندر لنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر در استان هستند که معمولا زنان و دختران منطقه به ساخت این اشیاء مشغول‌اند.

صنایع دستی دریایی

به هنگام جزر و مد دریا، مقدار زیادی از انوع صدف‌ها، حلزون‌ها و بقایای آبزیان خلیج فارس در سواحل جزایر متعدد این خلیج (کیش، ابوموسی، لارک، قشم هرمز و…) می‌ریزد. اهالی بومی و خوش‌ذوق منطقه آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و از آن‌ها انواع تابلو نقش برجسته، آویز، پرده، زیورآلات مجسمه‌ها و اشیاء گوناگونی می‌سازند. مواد اولیه‌ی مصرفی شامل پوسته‌ی حلزون‌ها، صدف‌ها، استخوان ماهی، گوش ماهی و مرجان است و برای اتصال قطعات انتخاب شده از چسب بی‌رنگ استفاده می‌کنند.

چنته بافی

چنته بافی در منطقه‌ی وشاگرد با استفاده از دارهای زمینی و توسط زنان انجام می‌شود. نقش‌ها در چنته بافی اغلب به شکل هندسی و ذهنی بافته می‌شوند. اطراف چنته را با صدف‌های دریایی و منگوله‌های رنگی تزیین می‌کنند. از چنته بیشتر برای تزیین کپرها استفاده می‌شود.

گلابتون دوزی

دوخت طرح‌های زیبا و منقش روی پارچه با نوارهای طلایی، گلابتون دوزی نام دارد و معمولا در تزیین لباس‌های محلی زنان از آن استفاده می‌شود.

این هنر که در نقاط مختلف ایران به «کم‌دوزی»، «گلدوزی»، «برودری دوزی» و «کمان دوزی» شهرت دارد، در اکثر نقاط ایران رواج دارد و در استان هرمزگان به ویژه شهرهای بندر لنگه، بندر عباس و میناب رونق بسیار دارد.

از گلابتون دوزی برای تزیین دمپایی، شلوارهای زنانه، سرآستین، پیش سینه، دور یقه، لبه‌ی پرده، دیوارکوب، پشتی، کوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده می‌کنند.

لباس‌های گلابتون دوزی شده بیشتر مصرف محلی دارند اما در حال حاضر به خاطر زیبایی نقوش و راحتی این لباس مورد توجه زنان دیگر نیز قرار گرفته‌اند. ابزار کار گلابتون دوزی عبارت‌اند از قلاب، مداد، کپیه، چهار پایه یا هاون چوبی.

خوس دوزی

این هنر عبارت است از دوخت نوارهای نقره‌ای باریک روی پارچه‌های توری ریزبافت که گاهی از ستاره‌های فلزی نیز در تزیین آن‌ها استفاده می‌شود. از این هنر برای تزئین مقنعه، شال و دستار (چادر زنانه) استفاده می‌شود. پارچه‌های مصرفی معمولا به رنگ‌های سیاه، سفید، سبز و زرشکی هستند که هر دو روی پارچه شکل یکسان دارند.

کم دوزی

نوعی هنر دستی مخصوص استان هرمزگان است که در شلوار زنانه، پشتی، پارچه‌های گل دار و روکش لباس از آن استفاده می‌کنند و به جای نخ معمولی از نخ ابریشم و از زری که بهترین آن نقره است، بهره می‌برند.

سوزن دوزی

نوع دیگر از رودوزی است که فقط در بخش «وشاگرد» و توسط زنان و دختران روستایی به شیوه‌ی زنان بلوچ انجام می‌شود و دلیل آن نزدیکی منطقه به استان سیستان و بلوچستان است.

بافته های داری

بافته‌های داری یکی دیگر از انواع صنایع دستی هستند که در استان هرمزگان مورد توجه قرار دارند و مردم سخت‌کوش منطقه به تولید آن‌ها می‌پردازند. از میان آن‌ها قالی افشار، انواع گلیم، خورجین، نوعی روانداز با پرزهای بلند به نام «خرسک» که گاهی به عنوان زیرانداز مورد استفاده قرار می‌گیرد، جاجیم و گبه را می‌توان نام برد.

قالی بافی

در بندرعباس، روستای درتوجان و بخش حاجی آباد، عشایر اسکان یافته‌ی ایل‌های افشاریه به تولید و تهیه‌ی انواع قالی و قالیچه، رویه‌ی پشتی و چنته مشغول هستند.

تولیدکنندگان معمولا پشم مورد نیاز خود را از سیرجان خریداری کرده و خودشان به ریسیدن و رنگرزی آن اقدام می‌کنند. نوع گره رایج در این منطقه، گره‌ی فارسی است و نقشه‌هایی که در بخش حاجی آباد و روستای درتوجان بافته می‌شود، نقشه‌های افشاریه است که به نام‌های بوته شاهی، ماه و ستاره‌ای، سه کله، خشتی، گنبدی، شکارگاه، بچه بغل، سماوری و… معروف هستند.

خرسک بافی

خرسک بافی بافت نوعی فرش با پرزهای بلند و درشت بافت است که بافت آن با رنگ‌های بسیار محدود انجام می‌شود. در بافت سنتی آن از رنگ طبیعی پشم استفاده می‌کردند. پرز، تار و پود کلفت آن از پشم است و از پود رو استفاده نمی‌شود.

در قدیم از آن به عنوان روانداز استفاده می‌کرده‌اند. امروزه از این نوع بافت برای تولید پادری و کناره در اندازه‌های مختلف استفاده می‌کنند. نقوش خرسک معمولا هندسی هستند و بافت آن در روستای «درتوجان» رواج دارد.