گیاه دارویی اسفرزه و خواص درمانی آن

استان کهگیلویه و بویراحمد می‌روید. در زبان بلوچی به آن دانیچک می‌گویند و گیاه دارویی اسفرزه در بلوچستان ایران و پاکستان به وفور رشد می‌کند که بلوچها تخم این گیاه دارویی را جهت رفع اسهال با ماست مخلوط کرده و به خورد بیمار می‌دهند که بسیار مؤثر است.

این گیاه دارویی علفی و یکساله، بدون ساقه یا دارای ساقه‌های کوتاه و برگهای باریک، دراز و نوک تیز با سه رگبرگ سراسری در جهت طول برگ، گلهای کوچک آن به صورت سنبله‌های استوانه‌ای یا تقریباً مدور به طول ۵/۱ تا ۳ سانتی‌متر در راس دمگل ظاهر می‌شوند و محتوی دانه‌هایی به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد هستند. ارتفاع این گیاه به ۱۰ تا ۳۵ سانتی‌متر می‌رسد. میوه این گیاه پوشینه، شکوفا، دو خانه و محتوی معمولاً یک‌دانه کوچک، لغزنده و به رنگ قهوه‌ای در هر خانه‌است. گیاه دارویی اسفرزه به حالت خودرو روی چمن‌های خشک، چراگاه‌ها، مزارع رها شده، علف زارها، کنار راه‌ها و جویبارها و بیابان‌های بایر دیده می‌شود.

گیاه دارویی اسفرزه یک گیاه علفی یک ساله و به بلندی ۱۰–۳۵ سانتیمتر می‌باشد. برگ‌های آن باریک، دراز، نوک تیز و مجتمع به وضع متقابل یا سه تایی بر روی ساقه هستند. گل‌های آن بصورت مجتمع در کناره برگ‌های قسمت‌های انتهایی ساقه، بصورت سنبله‌هایی واقع بر روی پایه بلند ظاهر می‌گردند. میوه اش محتوی یک‌دانه کوچک، لغزنده و به رنگ قهوه‌ای می‌باشد.

خواص درمانی گیاه دارویی اسفرزه

– لعاب آن را دائم در گلو قرقره کنيد و هم جرعه جرعه بخوريد، گلودرد را درمان مي کند و اگر آب آن را در دهان نگه داريد برفک و سوختگي و طاول و زخمهاي دهان رادرمان مي کند.

– درمان اسهال خونی، اسهال مزمن و یبوست با گیاه دارویی اسفرزه

برای درمان این بیماری‌ها باید دانه‌ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود؛ چرا که موسیلاژ سطح دانه‌ها، برای حجیم شدن، احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. از خواص اسفرزه این است که هر دانه چندین برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی در می‌آید و این لعاب عامل درمان برای موارد اسهال و یبوست می‌باشد (برای تهیه لعاب: یک فنجان اسفرزه را پس از شستن با آب سرد، در یک پارچ پر از آب ولرم ریخته و در یک جای خنک قرار داده و روزی چند مرتبه از آن نوشیده شود. هر بار پس از نوشیدن، دانه‌ها را به‌هم بزنید تا لعاب بیشتری بدهند و برای بهبود اسهال مزمن، بو داده آن بایستی هر روز مصرف شود.

– غلاف تخمه‌ی گیاه دارویی اسفرزه به طور مستقیم باعث چربی سوزی نمی‌شود. در واقع این دانه‌های کوچک باعث کاهش میزان چربی‌های جذب‌شده توسط بدن می‌شوند. به خاطر اینکه می‌توانند مواد غذایی مصرف‌شده را خیلی زود از بدن خارج کنند. در نتیجه بدن زمان کمی برای جذب چربی بیشتر خواهد داشت.

– تخم گیاه دارویی اسفرزه يا اسپرزه از نظر حكماى طب سنتى ايران سردتر است و معتقدند كه نوع سفيد رنگ آن مرغوبتر و داراى خواص بيشترى است و بخصوص وقتى كه كاملا رسيده و پر باشد و در آب ته ‏نشين شود. اسفرزه دانه‏ اى است لعاب‏زا و خوردن لعاب اسفرزه موجب تسكين حرارت و تشنگى مى ‏باشد و براى تبع های گرم، غليان خون و ناراحتى و خشونت سينه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع يبوست روده‏ ها كه منشاء آن علل صفراوى يا عوارض حاصله از خوردن داروهاى گیاهی گرم باشد، بسيار مفيد است.

– تخمه گیاه دارویی اسفرزه خواص فوق‌العاده‌ای را دار غلاف یا پوشش بیرونی این تخمه‌های ریز باعث لاغری در کمترین زمان شده  البته خواص گیاه دارویی اسفرزه را نباید به لاغری ختم داد. این تخمه‌ها قادرند روده‌ها را براحتی تمیز کنند، قند خون را کاهش و یبوست و اسهال را درمان کنند . غلاف تخمه‌ی اسفرزه به طور مستقیم باعث چربی سوزی نمی‌ گردد که  این دانه‌های کوچک باعث کاهش میزان چربی‌های جذب‌شده توسط بدن میگردد.

– سفت کننده شکم، ضد زخم روده و معده، ضد حرارت و عطش، ضد اسهال ساده و خونی، ضد خونریزی سینه، نشاط آور و ضد تب و لرز. آن را در آب بریزید و بگذارید بماند و دائم به جای آب خوردن از آب آن میل کنید، اگر دائم جرعه جرعه نوشیده شود گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت باشد را برطرف می‌سازد، در موارد کاهش درد و رفع خارش و قطع خونریزی بواسیر نافع است.

– از دیگر آثار درمانی این گیاه دارویی می توان به کاهش کلسترول (به میزان ۵% در صورت مصرف روزانه ۱۵ گرم به مدت دو هفته) از طریق پیوند با اسید های صفراوی و جلوگیری از جذب آنها،اثرات ضد سرفه و ضد التهاب دستگاه گوارش اشاره کرد.

– هر روز صبح، ظهر و شب هر بار يک قاشق شربت خوري از آن را در يک فنجان آبجوش بريزيد بعد با نبات شيرين نموده بخوريد، اسهال خوني را درمان ميکند، از خونريزي زياد و قاعدگي جلوگيري مي نمايد.

– آب دم کرده تخم گیاه دارویی اسفرزه برای تسکین درد سینه بسیار موثر و مفید است.