دلایل تغییر رنگ پوست
رنگ طبیعی پوست
رنگ طبیعی پوست به سه عامل هموگلوبین، کاروتنوئید و پیگمان ملانین بستگی دارد.
ملانین (MELANIN) مادهای است که توسط سلولهایی به نام ملانوسیت (MELANOCYTES) در پوست تولید میشود (تصویر بالا). عامل اصلی تعیین کنندهٔ رنگ پوست ملانین است و اختلافات نژادی و جغرافیایی در رنگ پوست، مربوط به این رنگدانه است. سیاه پوستان دارای ملانین بیشتری نسبت به سفید پوستان هستند.
همچنین ملانین به عنوان یک ضد آفتاب در بدن عمل کرده و در برابر اشعهٔ ماورای بنفش خورشید از پوست حفاظت میکند. مناطقی که تابش نور خورشید شدیدتر است، ملانوسیتها، ملانین بیشتری تولید میکنند تا از آسیبهای پوستی ناشی از آفتاب جلوگیری کند. لکهای تیرهٔ پوست، در اثر تجمع و ته نشین شدن مقدار زیادی ملانین در قسمتی از پوست به وجود میآیند.
تغییرات رنگ پوست در افراد به دو صورت است:
۱- رنگ پوست ذاتی که عبارتست از میزانی از پیگمانتاسیون ملانین که به صورت ژنتیکی تعیین شده و در غیاب هرگونه تماس با نور خورشید یا تاثیرات دیگر وجود دارد.
۲- رنگ پوست اکتسابی که به علت تماس با نور آفتاب یا هورمونال (همانند حاملگی) به وجود میآید. در بعضی بیماریها نیز مثل ملاسما (لک صورت) و آدیسون در اثر هر دو عامل، یعنی تداخل بین عوامل هورمونال و نور آفتاب به وجود میآید.
سلولهای حاوی رنگدانههای پوست در نقاط مختلف بدن تراکم متفاوتی دارند، ولی بیشتر در صورت و ناحیهٔ ژنیتال (قسمت تناسلی) دیده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور دو برابر نقاط پوشیده شده است.
عمل اصلی ملانین در انسان حفاظت از لایههای تحتانی پوست علیه نور خورشید و جذب سلولهای تخریب شده است. از طرف دیگر پررنگی یا سیاه بودن پوست ممکن است در مواردی مفید نباشد. مثلا سیاه پوستان ۳۰ درصد بیشتر از سفید پوستان، گرما از آفتاب دریافت کرده و این گرما با تعریق بیشتر خنثی میشود، در حالی که در آب و هوای سرد، پوستهای روشن گرمای کمتری از طریق تابش از دست میدهند.
عیب دیگر پیگمانتاسیون یا پُر رنگی پوست ممانعت از ساخت ویتامین D در بدن است. به طوری که در نواحی فقیرنشین، اطفال سیاه پوست بیشتر از سفیدها مستعد به راشی تیسم یا کمبود ویتامین D هستند، البته با توجه به این واقعیت که در سیاه پوستان مقاومت بیشتری نسبت به مالاریا، بیماریهای پارازیتی و بیماریهای عفونی، علی رغم اشعهٔ آفتاب شدید و سوء تغذیه وجود دارد، به نظر میرسد تیرگی پوست یک پدیدهٔ ثانوی در ازدیاد ذاتی ایمنی طبیعی در آنهاست.
فاکتورهای ژنتیکی، نقش اولیه و اصلی را در تعیین درجهٔ رنگ طبیعی پوست و پاسخ به اشعهٔ آفتاب بازی میکنند. اختلافات نژادی بیشتر در شکل رنگدانهای پوست است.
در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تیرگی پوست در انسان اتفاق میافتد:
۱- تیرگی فوری پوست که بیشتر در افراد سبزه بوجود میآید و موقتی است و همان گونه که به سرعت ایجاد میشود، به زودی هم ناپدید میشود.
۲- افزایش تدریجی تیرگی پوست متعاقب قرمزی آنکه ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از تماس با نور آفتاب وجود میآید.
بسته به واکنش پوست در برابر نور آفتاب، ۶ نوع پوست وجود دارد:
– پوست نوع یک و دو؛ که مربوط بهنژاد اروپایی است. این افراد پوست بسیار روشن و چشمهای آبی دارند و در مقابل آفتاب به هیچ وجه برنزه نمیشوند و سوختگی پوست آنها سریع است.
– پوست نوع سوم و چهارم؛ که در افراد سبزه و آسیایی وجود دارد. این افراد در مقابل آفتاب برنزه میشوند و سوختگی پوست در آنها کم یا متوسط است.
– پوست نوع پنجم و ششم؛ که به طور عمیق پیگمانته (تیره) است و در افراد سیاه پوست وجود دارد. معمولا این گروه در مقابل آفتاب مقاوم هستند.
اثرات و عوارض مواد آرایشی یا درمانی و حساسیتهای پوستی
زیبایی پوست و مو
از جمله مواد آرایشی که به طور معمول مورد مصرف قرار میگیرند پودر، کـِرم، روژ، عطر، ریمل، سایه و لاک هستند
یکی از عوارض این مواد پیری زودرس و ایجاد چین و چروک است. عارضه دیگر، تغییر رنگ پوست است که میتواند منتشر و یا به صورت لکهای باشد. ولی شایعترین عارضه مواد آرایشی و دارویی در پوست، تحریک و حساسیت پوستی است.
پودرها تقریباً فاقد چربی و خشک هستند. لذا مصرف آنها برای افرادی که پوست خشک دارند مناسب نیست، مگر اینکه پیش از مالیدن پودر، سطح پوست خود را با یک کرم بپوشانند. اما پودرها به سبب خشک بودن خود موجب کاهش اثرات محیطی از قبیل تغییرات دما، تابش آفتاب و باد بر روی پوست میشوند و از آن محافظت میکنند. مصرف پودر مناسب در نواحی عرق سوز شده میتواند مفید باشد، چون پودر عرق را جذب میکند و مانع تأثیر سوء آن بر روی پوست میشود.
برای حفظ رطوبت پوست لازم نیست مرتب صورت خود را بشویید، چون این کار باعث پاک شدن لایه چربی محافظ پوست و خشونت آن میشود. برای مرطوب نگهداشتن پوست باید از مرطوب کنندهها استفاده کنید.
مصرف بیش از اندازهٔ هیچ ماده آرایشی برای پوست مفید نیست. حتی داروهای پوستی هم فاقد عوارض جانبی نیستند. بنابراین باید مصرف ماده آرایشی و دارویی کم، و در حد لزوم باشد. یکی از عوارض این مواد پیری زودرس و ایجاد چین و چروک است. عارضه دیگر، تغییر رنگ پوست است که میتواند منتشر و یا به صورت لکهای باشد. ولی شایعترین عارضه مواد آرایشی و دارویی در پوست، تحریک و حساسیت پوستی است.
یافتههای جدید در زمینه تغییر رنگ پوست
سلولهای بیرنگ پوست به نام کراتینوسیتها با دستکاری ملانوسیتها یا سلولهای تولید کننده پیگمان در پوست، میتوانند درجه تیرگی پیوندهای پوست را کنترل کنند.
کراتینوسیتها بویژه تولید سیگنالهای شیمیایی را برعهده دارند که کنترل پراکندگی و میزان پیگمان ملانین موجود در ملانوسیتها را بر عهده دارند
دلایل تغییر رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست باعث ایجاد مشکلات روحی و اجتماعی در افراد میشود، به خصوص در کسانی که به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر با دیگران دارند که میتواند موجب افسردگی یا تاثیر گذاری بر فعالیت فرد شود. از این رو شناخت علل این اختلالات رنگدانهای و درمان صحیح آنها بسیار مهم است وگاه درمانهای ناصحیح میتواند مشکل بیمار را زیادتر کند.
درمان بیمار بایستی با توجه به علت بیماری، شدت بیماری، شغل، شرایط اجتماعی و محیطی بیمار انجام شود.
از طرف دیگر بایستی بیمار اطلاعات صحیحی از بیماری خود، روش درمان، طول مدت درمان و مراقبتهای بعدی داشته باشد.
تغییرات رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست به دو صورت است:
– پر رنگی یا لک تیرهٔ صورت
– کم رنگی یا سفید شدن صورت
در لکهای تیرهٔ پوست افزایش در پیگمان ملانین یا افزایش سلولهای رنگدانه ساز دیده میشود.
عوامل مختلفی میتوانند روی میزان و کیفیت رنگدانهها و سلولهای رنگدانه ساز تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لکهای تیرهٔ صورت شوند که عبارتند از: بیماریها و اختلالات ارثی و ژنتیکی، بیماریهای سوخت و ساز سلولی، بیماریهای هورمونی، بیماریهای التهابی، عفونتهای موضعی پوست، عوامل شیمیایی، داروها، علل تغذیهای شامل کمبود ویتامینها و سوء تغذیه و بالاخره بدخیمیهای پوستی.
آیا میدانید علت تفاوت رنگ پوست در چیست؟
ما برای سالم ماندن به نور خورشید احتیاج داریم. نور خورشید به بدن ما کمک میکند تا ویتامینD بسازد. اما بعضی از اشعههای خورشید مانند اشعه ماوراء بنفش برای بدن زیان دارد. این اشعه پوست را میسوزاند و میتواند سرطان پوست نیز به وجود بیاورد. پوست ما برای دفاع در برابر اشعه ماوراء بنفش، دانههای قهوهای رنگی به نام» ملانین» میسازد. همگی ما ملانین داریم، اما برخی افراد بیشتر از بقیه دارند. کشورهای گرمسیر نزدیک استوا در مقایسه با کشورهای دورتر از استوا، گرما و نور خورشید بیشتری دریافت میکنند. مردمی که در مناطق گرمسیر زندگی میکنند به طور طبیعی در برابر نور خورشید محافظت میشوند. زیرا پوست آنها ملانین بیشتری دارد. به همین دلیل پوست یک هندی یا کنیایی تیرهتر از پوست یک آلمانی یا سوئدی است.
اگر یک فرد روشن پوست در برابر آفتاب قرار گیرد، پوستش فوراً شروع به تولید ملانین بیشتر میکند و در نتیجه در اصطلاح سوخته یا برنزه میشود.
لکههای تیره پوست
پوست ما اگرچه حساسترین عضو بدن ما نیست، اما ما نسبت به آن بیش از هر عضو دیگر حساسیم.
خیلیها هستند که آنقدر که به سلامت پوست خود اهمیت میدهند، به سلامت قلبشان توجه نمیکنند.
یکی از شایعترین مشکلات پوست، لکههای تیرهرنگی است که ممکن است آقایان یا خانمها را در هر سنی گرفتار، نگران و حتی افسرده کند. دکتر محمد علی نیلفروشزاده، متخصص پوستو مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این مقاله به ریشهیابی و بررسی علل و راههای درمان این معضل پرداختهاست:
اگرچه رنگ طبیعی پوست به سه عامل هموگلوبین، کاروتنوئید و پیگمان ملانین موجود در سلولهای پوست بستگی دارد، اما عامل سوم، عامل اصلی تعیین کننده رنگ پوست است و اختلافات نژادی و جغرافیایی در رنگ پوست مربوط به این رنگدانه است.
تغییرات رنگ پوست در افراد هم به دو صورت است؛ یا تغییر رنگ ذاتی پوست است که ناشی از تغییر میزانی از پیگمانتاسیون ملانین است که به صورت ژنتیکی تعیین شده و در غیاب هرگونه تماس با نورخورشید یا تاثیرات دیگر وجود دارد؛ یا تغییر رنگ اکتسابی است که در نتیجه تماس با نور آفتاب ایجاد میشود.
سلولهای حاوی رنگدانههای پوست در نقاط مختلف بدن تراکم متفاوتی دارند ولی بیشتر در صورت وبعضی نواحی دیگر دیده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور ۲ برابر نقاط پوشیده است. عمل اصلی ملانین در انسان حفاظت از لایههای تحتانی پوست علیه نور خورشید و جذب سلولهای تخریب شده است. البته نظر عموم درباره پیگمانتاسیون پوست یکسان نیست؛ مثلا بیماری پیسی در بین مردم اسکاندیناوی چندان مورد توجه نیست در حالیکه این بیماری نزد هندیها و سیاهپوستان نشانه ناخوشایندی است.
اگر چه تشخیص نقصان رنگدانه در پوست کسانیکه پوست بدنشان روشن است تا حدودی مشکل است ولی عکس آن صادق نیست و تشخیص پیگمانتاسیون هر قدر هم پوست تیره باشد، باز قابل شناسایی است. بعلاوه رابطهای مابین پیگمانتاسیون پوست و نزدیکی به خط استوا وجود دارد. پررنگی یا سیاه بودن پوست ممکن است در مواردی مفید نباشد. مثلا سیاهپوستان ۳۰ درصد بیشتر از سفیدپوستان از آفتاب گرما دریافت کرده و این گرما با تعریق بیشتر خنثی میشود در حالی که در آب و هوای سرد، پوستهای روشن گرمای کمتری از طریق تابش از دست میدهند.
عیب دیگر پیگمانتاسیون یا پر رنگی پوست ممانعت از ساخت ویتامین D است. به طوری که در نواحی فقیرنشین اطفال سیاه پوست بیشتر از سفیدها مستعد به ریکتز (راشیتیسم) یا کمبود ویتامین D هستند. البته با توجه به این واقعیت که در سیاه پوستان مقاومت بیشتری نسبت به مالاریا، بیماریهای انگلی و بیماریهای عفونی علی رغم اشعه آفتاب شدید و سوء تغذیه وجود دارد، به نظر میرسد تیرگی پوست یک پدیده ثانوی در ازدیاد ذاتی ایمنی طبیعی در آنها است.
تغییرات رنگ پوست باعث ایجاد مشکلات روحی و اجتماعی در افراد شده و به خصوص در کسانی که به دلیل نوع شغل خود تماس چهره به چهره و مستمر دارند میتواند موجب افسردگی یا تاثیرگذاری بر فعالیت فرد شود. از این رو شناخت علل این اختلالات رنگدانهای و درمان صحیح آنها بسیار مهم است وگاه درمانهای ناصحیح میتواند مشکل بیمار را زیادتر کند.
پررنگ یا کمرنگ؟
تغییرات رنگ پوست به دو صورت است: یکی پر رنگی یا لک تیره صورت و دوم کم رنگی یا سفید شدن صورت. در لکهای تیره پوست افزایش در پیگمان ملانین یا افزایش سلولهای رنگدانهساز دیده میشود.
عوامل مختلفی میتوانند روی میزان و کیفیت رنگدانهها و سلولهای رنگدانهساز تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لکهای تیره صورت شوند که عبارتند از: بیماریها و اختلالات ارثی و ژنتیکی، بیماریهای سوخت و ساز سلولی، بیماریهای هورمونی، بیماریهای التهابی، عفونتهای موضعی پوست، عوامل شیمیایی، داروها، علل تغذیهای شامل کمبود ویتامینها، سوء تغذیه و بالاخره بدخیمیهای پوستی. افزایش رنگ پوست همچنین ممکن است به علت هورمونال باشد همانند حاملگی و یا در بعضی بیماریها مثل ملاسما و آدیسون که در اثر هر دو عامل یعنی تداخل بین عوامل هورمونال و نور آفتاب بوجود میآید.
در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تیرگی پوست در انسان اتفاق میافتد: تیرگی فوری پوست که بیشتر در افراد سبزه بوجود آمده و موقتی است و همانگونه که بسرعت ایجاد میشود به زودی هم ناپدید میشود؛ افزایش تیرگی پوست متعاقب قرمزی پوست که ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از در معرض نور آفتاب قرار گرفتن به وجود میآید.
بد نیست بدانید بسته به واکنش پوست به نور آفتاب شش نوع پوست وجود دارد. پوست نوع یک و دو مربوط بهنژاد اروپایی است که پوست بسیار روشن و چشمهای آبی بوده و این افراد در مقابل آفتاب به هیچ وجه برنزه نمیشوند و پوست سوختگی سریع پیدا میکنند. پوست نوع سوم و چهارم، افراد سبزه و آسیایی هستند که در مقابل آفتاب برنزه شده و سوختگی کم یا متوسط است و پوست نوع پنجم و ششم به طور عمیق پیگمانته و معمولا در مقابل آفتاب مقاوم هستند.
تیرگی پوست در زمان حاملگی
آیا تیره شدن قسمتهای از پوست صورت یا بدن در زمان حاملگی طبیعی است؟ قطعاً. تیرگی پوست بصورت لکههای نامنظم در حدود ۷۰% از زنان حامله دیده میشود. زنانی که پوست تیره دارند بیشتر در معرض این لکهها قرار دارند. این لکهها بیشتر در نواحی دور لب بالا، بینی، بالای گونهها، و پیشانی دیده میشوند و گاهی به صورت یک ماسک صورت را میپوشانند. این لکهها که عموماً «ماسک حاملگی» خوانده میشوند (ولی نام علمی آنها کلوآسما یا ملاسما [chloasma or melasma] است ممکن است در نواحی ساعت و دیگر قسمتهای بدن که در معرض نور آفتاب قرار دیده شوند و با هر حاملگی واضحتر میشوند. علاوه بر این، نوک پستان، کک مک یا خال، محل زخمها، پوست دور ناحیه تناسلی، و نواحی از پوست که در معرض اصطکاک قرار دارند (نظیر زیر بغل و کشاله ران) در زمان حاملگی تیرهتر یا اصطلاحاً هیپرپیگمانته (Hypertigmanted) میشوند. تمام این تغییرات ناشی از افزایش موقتی (و بیضرر) تولید ملانین در بدن است. ملانین مادهای است که رنگ مو، پوست و چشم از آن ناشی میشود. تیرگی پوست ظرف چند ماه پس از حاملگی از بین میرود، هر چند در بعضی از زنان این تغییرات رنگدانه هیچگاه کاملاً برطرف نمیشوند.
خط تیره روی شکم چیست؟
این خط که «خط سیاه» یا Linea Nigra خوانده میشود در واقع همان «خط سفید» یا Linea Alba است که بطور طبیعی از بالای شکم و زیر آبگاه تا قسمت پایینی شکم و استخوان عانه ادامه دارد و در حالت طبیعی به رنگ پوست بوده و دیده نمیشود. افزایش تولید ملانین باعث سبب تیره شدن این خط میشود. این خط نیز در بیشتر موارد چند ماه پس از زایمان رنگ قبلی خود را باز مییابد.
برای جلوگیری از تیرگی پوست در زمان حاملگی چه میتوان کرد؟
تیرگی پوست معمولاً بعد از زایمان برطرف میشود ولی برای به حداقل رساندن آن در زمان حاملگی میتوان توصیههای زیر را بکار بست:
دوری از آفتاب: این نکته بسیار مهم است زیر قرار گرفتن در معرض آفتاب تغییرات رنگدانهها را تشدید میکند. سعی کنید از یک ضد آفتاب با طیف وسیع که در مقابل هر دو نوع اشعههای UVA و UVB محافظت ایجاد میکند و SPF آن ۳۰ یا بیشتر باشد بصورت روزانه استفاده کنید. (SPF خصوصیتی از کرمهای ضد آفتاب است که قدرت آنها را در محافظت از پوست در مقابل اشعه نشان میدهد. این عدد معمولاً روی جعبه ضد آفتاب نوشته شده است و هر چه عدد آن بزرگتر باشد نشان دهنده قدرت محافظت بیشتر است.) اگر حتی هوا آفتابی هم نباشد باید از ضد آفتاب استفاده کرد و در صورتیکه ساعاتی را بیرون از منزل میگذرانید میتوانید بیش از یک بار در روز هم استفاده کنید. در واقع، حتی اگر برنامه ندارید از خانه خارج شوید سعی کنید مالیدن ضد آفتاب را به برنامه روتین هر روز صبحتان تبدیل کنید. اگر بیرون میروید علاوه بر ضد آفتاب از کلاه لبه دار هم استفاده کنید. همچنین سعی کنید مدت قرار گرفتن در معرض نور آفتاب را بویژه بین ساعت ۱۰ صبح و ۲ بعد از ظهر کاهش دهید.
از کرمها و تمیز کنندههای پوستی ملایم استفاده کنید. از بکار بردن کرمهایی که پوستتان را تحریک میکنند خودداری کنید زیرا باعث بدتر شدن تیرگی میشوند.
بعد از زایمان
بعد از زایمان هم به محافظت پوست خود از نور آفتاب ادامه دهید. در بیشتر موارد، تیرگیهای بوجود آمده به آهستگی و بدون هیچگونه درمانی برطرف میشوند. اما باید توجه داشت که در تعداد کمی از زنان، داروهای ضد بارداری که حاوی استروژن هستند (نظیر قرصهای ضد حاملگی) میتوانند سبب ایجاد کلوآسما شوند. در صورتیکه تیرگی پوست در حد ناراحت کننده باشد بهتر است روش دیگری برای جلوگیری از بارداری بکار رود.
اگر بعد از گذشت چند ماه از زایمان، لکههای تیره همچنان وجود داشته باشند میتوان از کرمهای روشن کننده پوست نظیر هیدورکینون (که بعضی از انواع آن ضد آفتاب هم در خود دارند) و یا یک داروی موضعی حاوی ترتینوئین (Retin-A) و یا داروهای خوراکی نظیر گلوکولیک اسید استفاده کرد. اگر به متخصص پوست مراجعه کنید احتمالاً برای شما داروهای ترکیبی تحویز میکند. البته نباید انتظار داشته باشید بسرعت نتیجه بگیرید. درمان ممکن است چندین ماه طول بکشد. (در بعضی موارد نادر، متخصصین پوست برای از بین بردن لکهها از لیزر استفاده میکنند ولی این درمان قدم اول نیست.) درمان هر چه باشد، محافظت در مقابل اشعه خورشید در طول درمان و بعد از آن نکتهای حیاتی است که باید به آن توجه داشت.
اگر شیر میدهید و یا برنامه دارید دوباره به فاصله کوتاهی حامله شوید حتماً قبل از مصرف هر گونه دارو و یا انجام درمان با پزشک مشورت کنید.
آیا این لکهها نشانهای از یک بیماری هستند؟
بعضی از تغییرات رنگ پوست ممکن است علائمی از بیماریهای پوستی نظیر سرطان پوست یا دیگر مشکلات باشند، بنابراین در صورتیکه همراه با تغییر رنگ پوست درد، حساسیت، قرمزی و یا خونریزی وجود داشت و یا متوجه تغییر رنگ، شکل یا اندازه خالی که از قبل داشتهاید شدید به متخصص پوست مراجعه کنید.
ملاسما یا لک ناشی از حاملگی، یکی از شایعترین علل ایجاد لک صورت است و اغلب در خانمهای مراجعهکننده برای درمان لک صورت دیده میشود. یک لک اکتسابی قهوهای رنگ صورت است که به صورت آهسته و قرینه به وجود میآید. علت اصلی ملاسما مشخص نیست ولی در بیشتر موارد ارتباط واضحی با فعالیت هورمونی فرد دارد چون این لک بیشتر در بارداری و با مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری دیده میشود.
اما باید بدانید که این لک در خانمهای مجرد و حتی به ندرت در مردان نیز میتواند دیده شود. سایر علل آن استفاده از داروهای حساس کننده به نور آفتاب و اختلال فعالیت تیروئید یا تخمدان است. این لکها بیشتر درگونهها، پیشانی و چانه دیده میشود و در سبزهها مشخصتر است.
تیرگی یا لک پوست معمولا پس از زایمان ناپدید میشود، اما ممکن است برای ماهها یا سالها باقی بماند. این نوع لک صورت ممکن است بدون علت مشخص یا به صورت فامیلیال مخصوصاً در افرادی که در تماس با نور آفتاب خفیف تیره میشوند، دیده شود. دو عامل مهم در ایجاد ملاسما، ژنتیک و تغییرات هورمونی در ترکیب با اشعه ماوراء بنفش هستند.
درمان لک
جهت سرعت بخشیدن به روند بهبودی، لایه برداری خفیف با کمک پیلینگهای شیمیایی سطحی انجام میشود. با این روش فعالیت رنگدانهسازی با کمک ترکیبات بیرنگ کننده کاهش یافته و ترمیم پوست سریعتر میشود، که این روش مطمئنتر و مؤثرتر است. از جمله ترکیبات بیرنگکننده، هیدروکینون است که در ترکیب با کرمهای لایه برداری مثل ترتینوئین میتواند مؤثر باشد. درمان لیزر خصوصا در موارد ملاسمای نوع اپیدرمال استفاده شده ولی عود بلافاصله پس از قطع درمان معمولا اتفاق میافتد. نقش لیزر در درمان ملاسما تا کنون به اثبات نرسیده است.
جلوگیری از تماس با نور آفتاب بهترین عامل در درمان ملاسماست و این مهم با استفاده از کرمهای ضد آفتاب امکان پذیر است.
کک و مک بیخطر
این مشکل که بیشتر در افراد با پوست روشن، موهای قرمز یا بلوند و چشمان آبی دیده میشود و از سن ۵ سالگی شروع میشود، بصورت لکهای کوچک قهوهای روشن در مناطق باز بدن مثل صورت، شانه و پشت افراد دیده میشود. در تابستان، تعداد، اندازه و عمق کک و مک افزایش مییابد و در زمستان، کوچکتر، روشنتر و کمتعدادتر میشود.
این نوع پیگمانتاسیون ممکن است از نظر زیبایی آزار دهنده باشد ولی خطری ندارد. در افراد مبتلا به این اختلال، شیوع خالهای بدن افزایش مییابد و کک و مکهایی که در سنین پایین شروع شده و در زمستانها هم باقی میماند و یا کک و مکهایی که در محلهای غیرمرتبط با اشعه آفتاب دیده میشود، بایستی حتما توسط پزشک بررسی گردد.
کک و مک به ندرت نیاز به درمان دارد، ولی جهت درمان میتوان از لیزر استفاده کرد. ترکیبات موضعی مثل رتینوئیک اسید هم میتواند در دراز مدت مؤثر باشد. در مواردی که درمان موضعی سودمند نباشد، لیزر کاربرد درمانی دارد.
لکهای پیری یا لنتیگو
این لکها در اثر تماس حاد یا مزمن با نور آفتاب و افزایش سن بوجود میآید. لکهای قهوهای رنگ مسطح به اندازه یک سانتی متر یا بیشتر که روی صورت و پشت دستها در سنین ۳۰-۴۰ سالگی شروع میشود و با افزایش سن، گستردهتر، پررنگتر و با تعداد زیادتر نمایان میشوند.
این ضایعات هر چند در نمونهبرداری تغییرات بدخیمی ندارند ولی میتوانند در سالهای بعد تبدیل به ضایعات بد خیم شوند لذا بایستی درمان شوند. کرایوسرجری درمان سادهای برای لنتیگوهای منفرد است که این عمل غالبا موفقیت آمیز است. بعلاوه لیزر هم در درمان انواع مختلف لنتیگومؤثر است.
لکهای ناشی از سوء تغذیه و داروها
این لکها در اثر کمبود ویتامین۱۲ B اتفاق افتاده در نژادهای با پوست تیره شایعتر است. این لکها در کمبود ویتامین A هم دیده میشوند. همچنین در کمبود اسید فولیک، کمبود اسید اسکوربیک و در انواع کم خونیها نیز لکهای مشابه دیده میشود.
بعضی داروها سبب تغییر رنگ در پوست میشود که ممکن است بصورت افزایش رنگدانه ملانین باشد: مصرف قرصهای ضد بارداری ایجاد ملاسما میکند؛ داروهای ضد مالاریا باعث رنگدانه قهوهای یا آبی تیره میشود که خصوصا در صورت و سقف کام میشود؛ کلرپرومازین باعث ایجاد رنگدانه قهوهای یا آبی تیره در مناطق در معرض نور و همینطور باعث حساسیت به نور و رنگدانههایی در قرینه یا لنز چشم شود؛
داروهای شیمی درمانی تغییرات رنگدانهای ایجاد میکند؛ سیکلوفسفاماید میتواند باعث تغییرات رنگ ناخن و دندان شود؛ متوتروکسات ایجاد رنگدانه در مو، داروی طلا ایجاد رنگدانه آبی- خاکستری در مناطق در معرض نور میشود؛ بعلاوه مصرف طولانی مدت مانیوسایکلین در درمان جوش و غرور جوانی در نواحی جوشهای ملتهب و قرمز نیز باعث تیرگی پوست میشود.
لکهای پس از التهاب پوست و بیماریها
این نوع لک پس از التهابهای پوستی در اثر بیماریهایی مثل لیکن پلان، لوپوس اریتماتو یا بعد از سوختگی پوست در اثر آفتاب سوختگی یا سوختگی خفیف با عوامل دیگر، جوش غرور جوانی دستکاری شده، سائیدن پوست برای برطرف کردن اسکار و فرو رفتگی پوست در همان محل ایجاد میشود.
این لکها که در نژادهای تیره و افراد سبزه شایعتر است ودر هر سنی قابل رؤیت است، بیشتر در نواحی باز بدن مثل صورت رخ میدهد. موارد دیگر مانند آسیب پوست یا ضربه به پوست، کشیدن کیسه و لیف زبر در حمام بطور شدید و یا مالش پوست رانها روی یکدیگر در افراد چاق هم میتواند باعث ایجاد لک در همان محل شود.
درمان تیرگی پس از التهاب مشکل و طولانی است و برای حصول نتایج مورد قبول ۱۲-۶ ماه وقت لازم است. استفاده روزانه از ضد آفتابهای با طیف وسیع بخش مهم درمان است. انواع متفاوتی از کرمهای موضعی در درمان تیرگی پس از التهاب استفاده میشود. استفاده از پیلینگهای شیمیایی هم در بدست آوردن نتایج عالی مؤثر است. سایر درمانها شامل استفاده از تری کلرواستیک اسید و کرایوتراپی سطحی با نیتروژن مایع است که البته در افراد با پوست تیره به دلیل احتمال ایجاد اسکار بهتر است انجام نشود.
نکته دیگر اینکه افزایش رنگدانه در طیف وسیعی از بیماریها دیده میشود و حتی میتواند با بدخیمیها مرتبط باشد. البته برای ظهور آنها وجود استعداد ژنتیکی هم مهم است. تیرگی پوست در این موارد میتواند منتشر یا محدود باشد. لک در اثر بعضی از بیماریهای عفونی مزمن نیز دیده میشود، که میتواند ناشی از پاسخ بدن به عفونت و همچنین سوءتغذیه یا سایر فاکتورها طی بیماری باشد.
لک در اثر بیماریهایی مثل آسم، نارسایی کبدی و کلیوی دیده میشود، که مثلا در زمان حملات آسماتیک تیرگی منتشر پوست برای سه تا چهار روز ممکن است وجود داشته باشد. همچنین در روماتیسم و نارسایی کلیه و سیروز کبدی و بعضی بیماریهای دیگر تیرگی گسترده پوست هم دیده میشود.
ادکلنهایی که با عث لک میشوند
استفاده از عطرها و ادوکلنهایی که حاوی ۵- متوکسی پسورالن و برگاموت هستند، اگر پس از استعمال روی پوست در معرض نور آفتاب قرار گیرند، باعث لکهای تیره در پشت گوش، گردن و صورت میشوند و لکهای شغلی نیز در اثر تماس با ترکیبات حاوی تار مانند آسفالت و روغنهای معدنی و تماس با نور آفتاب بوجود میآیند، درمان لکهای تیره پوست حتما باید توسط پزشک انجام شود و از استعمال داروهای توصیه شده توسط افراد غیرپزشک جلوگیری شود.