یادداشتی بر انیمیشن فیلشاه

 

آن لحظه که روی صندلی سینما نشستم و برای تماشای فیلشاه، کار جدید هادی محمدیان آماده می‌شدم مدام از خود می‌پرسیدم؛ که آیا این انیمیشن برخلاف شاهزاده روم انتظارات مرا برآورده می‌کند؟ خب کمی نگذشت که پاسخ سوآل خود را گرفتم. فیلشاه اساسی ترین مشکل شاهزاده روم، یعنی کودک پسند نبودن را حل می‌کند و در صدر انیمیشن‌های ایرانی قرار می‌گیرد. اما چگونه؟

یک فیل بازیگوش و سربه‌هوا در بین قبیله‌ای از فیل ها متولد می‌شود که فرزند سردسته قبیله است. چندین سال می‌گذرد، اما این فیل همچنان دست‌ و پاچلفتی است و کار بزرگی از او برنمی‌آید اما خیلی مهربان است و در این زمینه لنگه ندارد. دنبال راهی می‌گردد تا خودش را اثبات کند و فیلشاه جدید باشد، فیلم روند تکامل فیل قصه و اینکه چگونه خودش را پیدا می‌کند را به تصویر می‌کشد. به طرز عجیبی این عملیات را با به کار گرفتن تاکتیکی جدید و با الهام از تاکتیک‌های ارزشمند، با سربلندی به سرانجام می‌رساند؛ عملیاتی که تقریبا تمامی انیمیشن‌های ایرانی در انجام آن بازماندند. داستان فیلشاه به طرز منظمی‌ پیشروی می‌کند و لحظه‌ای هم بر ذهن کودکی که آن را تماشا می‌کند سنگینی نمی‌کند. اما با این حال در بعضی از موارد داستان بیش از حد ساده و خلاصه می‌شود که بخاطر کیفیت کلی محصول، تا حدودی قابل چشم‌پوشی است.

شاهزاده روم همانطور که اشاره کردم مشکلی اساسی داشت؛ اینکه فراموش می‌کرد که بیش از هشتاد درصد تماشاچیانش را کودکان کم سن و سال تشکیل می‌دهند، به همین خاطر بود که شاهزاده روم به یک فیلم تاریخی رنگارنگ قابل قبول بدل شد و انتظارات یک کودک ۸-۷ ساله که هدفش از تماشای انیمیشن چیزی جز سرگرم شدن نیست را زیر پا له می‌کرد. اما فیلشاه انیمیشنی رنگارنگ و کودکانه با شوخی‌های جذاب است که می‌تواند مخاطبان بزرگسال و جوان زیادی را جذب خودش کند. به هیچ‌وجه خنده‌های کودکان را هنگام تماشای فیلشاه که در سالن سینما می‌پیچید، فراموش نمی‌کنم، همان خنده ها ملاکی بسیار مهمی برای اثبات برتری فیلشاه نسبت به دیگر انیمیشن‌های داخلی است.

اما قطعا چنین انیمیشنی به خودی خود به چنین جایگاهی دست پیدا نمی‌کند و به الهام از انیمیشن‌های مشهور نیز احتیاج دارد و این مورد در مورد فیلشاه نیز صدق می‌کند زیرا از بعضی انیمیشن‌های معروف الهام گرفته است؛ مثل ماداگاسکار، فردیناد و … . الهام‌گیری نیز خط قرمزی دارد و اگر سازنده از آن عبور کند کارش بیشتر از الهام‌گیری حکم تقلید را دارد و به ضرر فیلم خواهد بود. فیلشاه تا نزدیکی این خط قرمز می‌رود، لحظه‌ای یک قدمش را از خط قرمز عبور می‌دهد اما بلافاصله متوجه اشتباهش می‌شود و روی خط قرمز باز‌می‌گردد؛ یعنی‌ به موقع و به‌جا از منابع مربوط الهام می‌گیرد و قبل از اینکه به تقلید تبدیل شود از آن جلوگیری کرده و این باعث تبدیل شدن فیلشاه به اثری ارزشمند می‌شود.

از طرفی شخصیت‌های منفی نیز قابل تحسین هستند چرا که اهداف مشخص، قابل درک و منطقی دارند و باعث ترس یا خستگی کودک نمی‌شوند اما در عین حال به عنوان شخصیت های یک انیمیشن، به خوبی ایفای نقش می‌کنند. در بخش دیگر شخصیت های فرعی را داریم که بخشی از بار کمدی و داستانی فیلم را به دوش می‌کشند و از لحاظ شخصیت پردازی بسیار خوب هستند و هر کدام به اندازه در فیلم حضور دارند.

فیلشاه از نظر بصری و پویانمایی نیز بسیار چشمگیر است، شاید کیفیتش به اندازه انیمیشن های خارجی بالا نباشد اما با توجه به تکنولوژی بسیار کمی که در اختیار فیلمسازان ایرانی قرار گرفته، می‌توان آن را موفقیتی عظیم در زمینه انیمیشن در صنعت انیمیشن‌سازی ایران دانست.

هدف شاهزاده روم روایت یک داستان تاریخی با چاشنی‌های طنز و کودکانه بود که متاسفانه به تجربه‌ای ملال‌آور تبدیل شد، اما فیلشاه هدف روایت یک داستان جذاب و طنز را دارد که طرفداران زیادی را دور خود جمع می‌کند؛ از کودکان کم سن و سال گرفته تا افراد بزرگسال و همین هم وسیله‌ای شده تا به قول معروف برای خود تبلیغ فرهنگی بکند و قضیه را به واقعه‌ای تاریخی ربط دهد. نکته جالب این است که فیلشاه تاثیرگذارتر از اثر قبلی این کارگردان یعنی شاهزاده روم ظاهر می‌شود، با اینکه هدف اصلی‌اش مثل شاهزاده روم به تصویر کشیدن تاریخ نبود. فیلشاه نشان می‌دهد که هر تاریخی برای اینکه برای بیننده جذاب به نظر برسد احتیاج به یک بهانه خوب دارد و خود نیز این کار را به خوبی به سرانجام می‌رساند.

فیلشاه یک انیمیشن جذاب، خوش رنگ و لعاب، دارای طنز با داستانی هیجان‌انگیز است که خالی از اشکال نیست اما بخاطر خوبی‌هایش بایستی سازندگان آن را ستایش کرد. فیلشاه نه‌تنها اشکالات آثار قبلی این کارگردان را برطرف کرده، بلکه لقب بهترین انیمیشن ایرانی را از آن خود می‌کند و صنعت انیمیشن ایران را یک قدم جلوتر می‌برد. فیلشاه به اندازه انیمیشن‌های خارجی باشکوه نیست اما خیلی پایین تر از آنها نیز قرار نمی‌‌گیرد و مجال رقابت با آنان را پیدا می‌کند. فیلشاه مژده ساخته شدن انیمیشن های بیشتر و بهتری در آینده را می‌دهد و می‌توان از این موضوع خوشنود بود.