هر آنچه باید درباره اقامتگاه‌های بومگردی ایرانی بدانیم
امروز اگر در فضای شهری کمی قدم بزنیم و چشم بگردانیم چیزی جز ماشین و ساختمان و مبلمان‌های شهری خشن و زمخت نمی‌بینیم. انسانی که سرشتش از طبیعت است امروز در بین زندگی شلوغ و ماشینی شهری جایی برای احساس غریضی لمس طبیعت ندارد و این شاید آغاز فاجعه‌ای خاموش است که آرام و بی صدا در بطن جامعه‌ی شهری نفوذ کرده و مولد انواع بیماری‌های روحی و جسمی و خشم پنهان جامعه است!
امروزه کشورهای توسعه یافته بدنبال آگاهی مردم و آموزش آنها برای زندگی ساده و خو گرفتن با طبیعت هستند چرا که جامعه‌ی سالم با انسان‌هایی که از لحاظ روحی شاد و امیدوار هستند معنا پیدا کرده، ارتقا می‌باید و به توسعه‌ای از جنس پایدار می‌رسد.
این خلاء آرامش در زندگی امروز مطمئناً بین ماشین‌ها و خانه‌های لوکس شهری پیدا نمی‌شود بنابراین در چند سال اخیر مردم بدنبال مکان‌های بکر و به دور از دود و شلوغی شهر می‌باشند تا حداقل آخر هفته‌ای آرام را در آن بگذرانند و این مورد در حال رشد و اپیدمی بین خیل مردم است.
خانه‌ها و هتل‌ها، فست فودها و رستوران‌های مجلل امروزی همگی زیبایند راحتی و آسودگی را برایمان دارند در روزمره‌ی این زندگی ماشینی همه چیز به راحت‌ترین شکل ممکن در دسترس ماست اما در بین همه‌ی اینها مردم شهری احساس سرخوشی و آرامش ندارند و این شاید به این دلیل باشد که در بین این لوکس بودن‌ها روح و حس های خوب گم شده است.
ماشینی بودن همه چیز باعث شده حس آرامش از انسان‌ها گرفته شود. انسان از طبیعت است و به طور غریضی وابسته به آن، بنابراین شاخه گلی، درخت سرسبزی و یا صدای شرشر رودخانه‌ای دلش را جلا می‌دهد و به همین علت است که امروزه طبیعت‌گردی بین مردم رواج پیدا کرده است.
اکوتوریسم یا بومگردی و یا طبیعت‌گردی همگی واژه‌هایی هستند که به نوعی برای گشت و گذار در طبیعت استفاده می‌شود، در واقع طبیعت‌گردی نوعی است از انواع گردشگری‌ها که در آن گشت و گذار را در قاب مسئولیت فردی نشان می‌دهد و این به این معناست که هیچ‌گونه آسیبی در حین گشت و گذار نباید متوجه طبیعت باشد. این بین سر زدن و گشت و گذار در روستاهایی که ویژگی‌های بکری طبیعت را در خود حفظ کرده‌اند بهترین مکان برای سر کردن و اقامت در مدت گردشگری در طبیعت است.
ظرفیت‌های مناطق روستایی، از قبیل وجود مناطق بکر و آب و هوای مطبوع می‌تواند سبب ایجاد اشتغال و تامین درآمد مکفی و پایدار برای روستاییان باشد در واقع روستاییان می‌توانند با تبدیل منازل خود به بوم‌گاه‌ها و ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری، برگزاری تورهای کوه پیمایی و دشت‌پیمایی، فروش صنایع دستی و همچنین نمایش آداب و رسوم و… از ظرفیت‌های طبیعی روستای خود برای کسب درآمد سود بجویند.
بنابراین از این طریق هم شهرنشینان از مواهب طبیعی که در فضای شهری از آن محرومند، لذت می‌برند و همچنین از سوی دیگر می‌توان مشکلات اقتصادی روستاییان را کاهش و امید به زندگی را در آنها افزایش داد.
روستاییان با مرمت خانه‌هایشان بر همان مبنای اقلیمی و بومی منطقه علاوه بر کسب درآمد، امکان تجربه‌ی زندگی به سبک سنتی را برای گردشگران فراهم می‌آورند.
فضای روستایی با صدای پرندگان اول صبح، صدای آن دارکوب که در دور دست شاید معشوقه‌اش را فریاد می‌زند، درختان سر به فلک کشیده، رود آبی و سنگ ریزه‌های زیر پا همه‌ی اینها همان حس زندگی و آرامش است که در میان شلوغی‌ها و دود دم شهری، میان ساختمان‌های بلند گم شده و حالا فضای روستایی تبدیل شده به مامن امنی که آرامشش هر کسی را درگیر خود میکند.
اقامتگاه‌های بومگردی بسته به شرایط طبیعی و اقلیمی هر منطقه متفاوت هستند این بوم‌گاه می‌تواند چادر شبی باشد در دل دره‌ای زیبا که عشایر ایرانی در آن سکنی دارند و یا خانه‌ای خشتی و کاهگلی در قلب کویر و یا شاید هم یک کاروانسرای قدیمی بر سر جاده‌ای که حالا احیاء و مرمت شده و پذیرای مهمانان است.
خانه‌های سنتی روستایی با آن آتش و تنور گوشه‌ی حیاط، حوض فیروزه‌ای و گل‌های شمعدانی‌اش، درختان سرسبز با میوه‌های رسیده، استشمام عطر خوش گل‌های باغچه و نم بارانی که با بوی کاهگل در هم می‌آمیزد همگی حس آرامش و برگشت به اصل و سرشت را در وجود آدمی تزریق میکند و این آن زیبایی‌ست که زندگی شهرنشینی از انسان‌ها دریغ کرده است.
بیشتر کسانی که تجربه‌ی اقامت در یک اقامتگاه سنتی و بومی را داشته‌اند اذعان می‌کنند که در بوم‌گاه‌های سنتی که رد پای حس‌های قدیمی و مردم گذشته وجود دارد، احساس ارزشمند و آشنایی را درک کرده‌اند که در خانه‌های لوکس امروزی هرگز به آن دست نیافته‌اند.
اقامتگاه‌های بومگردی، امروز تبدیل شدند به برگهای کتاب تاریخ که می‌توان به دل آن سفر کرد و سبک زندگی گذشتگان را در آن حس کرد، همچنین می‌توان سنت‌های دیرین و بومی مناطق مختلف کشور را دوباره احیاء کرد و به همگان نمایش داد. اقامتگاه‌های بومگردی می‌توانند علاوه بر ایجاد درآمد برای روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنان به احیاء سنن قدیمی و همچنین حفظ و نگهداری آثار باستانی و حفاظت از طبیعت کمک شایانی داشته باشد.
تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی در ایران سبب شده تا بوم‌گاه‌های متنوعی در ایران وجود داشته باشد و این نقطه‌ی عطفی‌ست در صنعت توریسم تا گردشگران خارجی را نیز جذب ایران کرده تا به این ترتیب هم ارزآوری را در کشور داشت و هم فرهنگ غنی و متنوع ایرانی نظیر مهمان‌نوازی، احترام به طبیعت، مراسم‌های آیینی و لباس‌های زیبا و سنتی و همچنین سبک‌های متنوع زندگی در اقلیم‌های متفاوت را به جهانیان نمایش داد.
چگونه یک اقامتگاه بومگردی تاسیس کنیم؟
اگر علاقمند به تاسیس یا بهره‌برداری از یک اقامتگاه بومگردی و ورود به این شغل جدید در صنعت بزرگ گردشگری هستید باید شرایط و ضوابط آن را بدانید. مهم‌ترین شرط برای تاسیس یک اقامتگاه بومگردی شناخت اصولی اقامتگاه‌های بومگردی می‌باشد. قبل از هر اقدامی برای تاسیس یک اقامتگاه، شناخت ارکان و اهداف اصلی یک بوم‌گاه ضروری می‌باشد.
مورد بعدی توجه به استاندارد‌سازی اقامتگاه که شامل درجه‌بندی آن اقامتگاه است، می‌باشد. معاونت گردشگری کشور طرح ضوابط ساماندهی اقامتگاه‌های بومگردی را تدوین نموده و در آن حداقل شرایط لازم برای درجه‌بندی یک اقامتگاه بومگردی را شرح داده است.
طبق این ضوابط برای درجه‌بندی اقامتگاه‌های بومگردی در یکی از سطوح درجات، دارا بودن سطحی از خدمات و تسهیلات است که باید ضمن سازگاری با معماری بومی و رعایت اصول محیط‌زیستی، امکان اقامتی ایمن را برای گردشگران فراهم نماید. اقامتگاه‌های بومی به سه درجه ۱، ۲ و ۳ درجه‌بندی می‌شوند. درجه بر مبنای امتیازات مکتسبه در فرایند ارزیابی تخصیص می‌یابد. در این فرایند موارد در سه حیطه کلی به شرح ذیل مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت:
- الف) امور ساختمانی، تجهیزات و خدمات و موارد مربوط به آن۳۰% از کل امتیازات
- ب) امور نیروی انسانی، ایمنی و بهداشتی و موارد مربوط به آن ۳۰% از کل امتیازات
- ج) امور پایداری، رعایت اصول زیست محیطی و ابعاد فرهنگی و موارد مربوط به آن ۴۰% از کل امتیازات
رعایت نسبت‌های تخصیص داده شده در مجموع امتیازات، ضروری است.
ارکان اصلی یک اقامتگاه بومگردی:
اقامتگاه‌های بومگردی چهار رکن اساسی دارند که می‌بایست به آنها توجه شود، یکی از آن ارکان توجه به ساختار بومی محصولات و خدمات می‌باشد، در واقع مجموعه خدماتی که در یک اقامتگاه بومگردی ارائه می‌شود باید از دل آن منطقه تهیه شود از سرو غذا و لوازم و تزئینات اقامتگاه گرفته تا برگزاری مراسم سنتی و همچنین آواها و موسیقی محلی، و این یک اصل اساسی برای دستیابی به هدف اصلی این صنعت که همان کمک به اقتصاد جامعه محلی و معرفی فرهنگ بومیان منطقه می‌باشد.
مورد بعدی توجه به ساختار محیطی بوم‌گرا می‌باشد، این بدین معناست که معماری داخلی و خارجی اقامتگاه بومگردی الزاماً متناسب با فضای منطقه باشد و همچنین تاسیس و نگهداری یک بوم‌گاه نباید هیچ‌گونه تهدیدی برای محیط‌زیست تلقی شود و می‌بایست ضوابط صرفه‌جویی در مصرف انرژی‌ها و آب و همچنین مدیریت پسماند و زباله در اقامتگاه‌ها رعایت شود.
رکن مهم دیگری که وجود دارد مشارکت جوامع محلی می‌باشد، به هر طریق این صنعت برای توانمند‌سازی جوامع محلی می‌باشد، بنابراین جوامع محلی همراه با اعضای خانواده باید حضور پر رنگی در بطن این صنعت داشته باشند.
رکن آخر توجه به زیرساخت‌های گردشگری می‌باشد، در واقع در یک بوم‌گاه باید توجه مبسوطی به زیرساخت‌های خدمات ارتباطی، خدمات امنیتی و خدمات بهداشتی شود و همچنین در ادامه اقدام موثر برای معرفی فرهنگ بومی و پاسداشت آن صورت بگیرد.
بعد از اطلاع از شرایط کلی و اصلی بهره‌بردای و تاسیس اقامتگاه بومگردی، درخواست خود را به همراه مدارک به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان برای بررسی ارسال کنید بعد از طی مراحل اداری و بازدید کارشناس از عرصه، کمیسیون درجه‌بندی تشکیل و درصورت رعایت تمام اصول و ضوابط پروانه‌ی فعالیت صادر می‌شود.
صاحبان اکثر اقامتگاه‌های بومگردی از همکاری متولیان اداره‌ی میراث فرهنگی احساس رضایت داشتند و حتی عده‌ای از آنها اذعان می‌کنند بدون پرداخت هیچ‌گونه هزینه‌‌ای موفق به دریافت مجوز بهره‌برداری شده‌اند و این نشان‌دهنده‌ی دغدغه‌ی بالای مسئولان در جهت کمک به توسعه پایدار مناطق روستایی می‌باشد.
با تاسیس و بهره‌برداری از یک اقامتگاه باید بدانید در اول راه این شغل پر مسئولیت و در عین حال جذاب قرار دارید، بعد از آن کمر همتی می‌خواهد برای پذیرایی و مهمان‌نوازی از جنس اصالت ایرانی برای مهمانانی که با تمام شور و شوق، شهر شلوغ و دودی را رها کرده‌اند تا حس واقعی آرامش را در طبیعت و همچنین در اقامتگاه شما تجربه کنند، شما می‌بایست بدانید مهمان‌داری تنها اجاره اتاق به گردشگر نیست بلکه در تمام مدتی که گردشگر در اقامتگاه شما سکونت دارد شما مسئول انتقال حس خوب و تبلیغ و نمایش سنن دیرینه و آداب و رسوم و همچنین معرفی جاذبه‌های گردشگری منطقه‌ی خود هستید.
چگونه در یک اقامتگاه بومگردی رفتار کنیم؟
تجربه‌ی اقامت در یک خانه‌ی روستایی و همچنین بومی و قدیمی بی‌شک از خاطره‌انگیزترین سفرهای زندگی‌تان خواهد بود. آسمان پاک و طبیعت بکر و اقامت در خانه‌های پر از صفا دقیقاً همان چیزی‌ست که می‌تواند حال و هوایتان را در جهت خوش‌ترین احوال تغییر دهد.
اما برای اقامت در این اقامتگاه‌ها نیز باید با اصولی آشنا باشید:
- اولین اصل که بی‌شک در طی اقامت در یک اقامتگاه بومگردی می‌بایست رعایت شود عدم آسیب رساندن به اموال و همچنین فضای بومی اقامتگاه می‌باشد.
- اصل دوم به یاد داشته باشید منطقه‌ای که به آن سفر می‌کنید دارای آداب و رسوم مخصوص خود است بنابراین باید از هرگونه رفتاری که باعث خدشه‌دار شدن رسوم بومیان منطقه می‌شود خودداری کرد. البته بومیان همه‌ی مناطق ایران بسیار مهمان‌نواز هستند و این تفاوت فرهنگی را قطعاً درک می‌کنند اما احترام به فرهنگ و آداب و رسوم یک منطقه برای مهمانان و گردشگران نشان‌دهنده‌ی درک و فرهنگ بالای آنها است.
- اصل سوم اگر علاقه خاصی به زندگی به سبک سنتی، خوابیدن روی زمین و گاهاً استفاده از سرویس بهداشتی مشترک و خوردن غذاهای محلی را ندارید فکر اقامت در اقامتگاه‌های بومگردی را از سر خود بیرون کنید مسلماً امکانات یک اقامتگاه بومگردی با یک هتل لوکس بسیار متفاوت است.
- اصل چهارم به هیچ وجه در طی اقامت در اقامتگاه بومی و گشت و گذار در طبیعت اطراف، اقدام به نوشتن یادگاری بر روی ابنیه تاریخی و درختان نکنید و باید بدانید تنها چیزی که می‌توانید در آن ثبت کنید عکس‌های زیبا و خاطره‌انگیز است.
